قاشێ.وزیر دئدی:- سن دلی اوْلمۇسان ندی? هئچ پادشاهێن بۆتۆن قۇللارێ بئش یۆزتۆمنه دیمز. سن بۇ قۇلۇ بئش یۆز تۆمنه دئییرسن?تاجیر دئدی:- بۇ قۇلۇن قییمتی هله بئش یۆز‌دن ده یۇخارێدێ. کئفین چکیر آل,کئفین چکمیر آلما.وزیر گئدیب پادشاها اهوالاتێ دانێشدێ. پادشاه دئدی:- گئت, همین قۇلۇ آل!وزیر بئش یۆز تۆمن گتیریب تاجیره وئردی, ایلیاسێ آلدێ, گتیریب پادشاهێنقۇللارێ‌نێن ایچینه اؤتۆردۆ.تاجیر ده همین پۇلۇ الینده مایا ائلییب آلێش-وئریشینه باشلادێ.تاجیر آلێش-وئریشینده اوْلسۇن, ایلیاس دا قۇللارێن ایچینده اوْلسۇن, سنهکیم‌دن دئییم, بیزیم بۇ شهرین جاوان پادشاهێندان. بیر گۆن پادشاهابیر گؤزل آت گتیردیلر. هامێ آتا باخێب به-به دئدی, هئچ کیم بیر ائییبتاپمادێ. بیر‌دن پادشاهێن یادێنا دۆشدۆ کی. آخێ منیم بیر قۇلۇم وار,آتێ چوْخ یاخشێ تانێیێر. تئز امر ائلدی ایلیاسێ گتیردیلر. پادشاه دئدی:- ایلیاس, بۇ آت نئجه آتدێ?ایلیاس باش اییب دئدی:- قیبلئیی-عالم ساغ اوْلسۇن, بۇ آتا هئچ بیر سؤز یوْخدۇ. آت بیرینجی آتدێ.اما بۇنۇن بیر ائیبی وار کی, سۇیا گیرسه یاتار.هامێ دئدی:- هئچ ائله شئی اوْلماز.ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, منیم دؤولتیم یوْخدۇ, آنجاق باشێمێ گیروْوقوْیارام. آتێ سالاق سۇیا, اگر یاتماسا منیم بوْینۇمۇ وۇرۇن!بلی, آتێ میندیلر, سۇیا وۇردۇلار. آت سۇیا گیرن کیمی یاتدێ. هامێمتتل قالدێ.پادشاه ایلیاسدان سوْرۇشدۇ:- ایلیاس, بۇ آت نییه سۇیا گیرن کیمی یاتدێ?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, بۇ آتا جامێش سۆدۆ وئریبلر, اوْدۇ کی, جامێش کیمیسۇیا گیرن کیمی یاتدێ.پادشاه ایلیاسێن بۇ سؤزۆنۆ یوْخلاماق اۆچۆن آتێ ساتاندان سوْرۇشدۇ:- سن بۇ آتا جامێش سۆدۆ وئرمیسن?آت ساتان باش اییب دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, بۇ آت آنادان اوْلاندان سوْنرا آناسێ اؤلدۆ, من دهاوْنۇ جامێشێمێزا عمیزدیردیم.پادشاهێن ایلیاسدان چوْخ-چوْخ خوْشۇ گلدی, دئدی:- بۇ آتێ آلێن, ایلخێیا قاتێن! چاپێشمادا لازێم اوْلار.اؤزۆ ده امر ائلدی کی, بۇندان سوْنرا من یئین خؤرک‌دن ایلیاسا داوئرین!بلی, ایلیاس هر گۆن پادشاه یئین خؤرک‌دن یئییردی. بۇنلار بۇرادایئمکده اوْلسۇنلار, سنه کیم‌دن دئییم بیزیم پادشاهێن قوْناقلارێندان.بیر نئچه شهرلرین پادشاهلارێ بیزیم پادشاها قوْناق گلمیشدیلر.بیر نفر ده پادشاها یۇمۇرتا بوْیدا آلماز گتیرمیشدی. هامێ آلمازاباخێب به-به ائلییب دئییردی: بۇ آلمازێن هئچ قییمتی یوْخدۇ. بۇقییمتده شئی اوْلا بیلمز.بیر‌دن پادشاهێن یادێنا دۆشدۆ کی, آخێ منیم ایلیاس آدێندا قۇلۇموار, داش-قاشێ یاخشێ تانێیێر. تئز امر ائیله‌دی ایلیاسێ چاغێرتدێردێ. ایلیاس گلدیباش ایدی, دایاندێ.پادشاه دئدی:- ایلیاس, اوْغۇل, بۇ آلمازا قییمت قوْی!ایلیاس آلمازێ آلدێ الینه, بیر اوْ طرفینه باخدێ, بیر بۇ طرفینه باخدێ, دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, بۇ آلماز اوْتۇز تۆمن‌دن یۇخارێ دیمز, چۆنکیبۇنۇن اۆزۆ آلمازدێ, ایچی توْرپاقدێ.هامێ دئدی:- هئچ ائله شئی اوْلا بیلمز.ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, امر ائلیین آلمازێ سێندێرسێنلار, ایچین‌دن توْرپاقچێخماسا بوْینۇمۇ وۇردۇرۇن.بلی, پادشاه امر ائلدی, آلمازێ سێندێردێلار. آلماز سێنان کیمی ایچین‌دنتوْرپاق تؤکۆلدۆ. همین آلمازا قییمت قوْیانلار کی, دئییردیلر بۇآلمازێن قییمتی یوْخدۇ, هامێ اۇتاندێ, باشێنێ آشاغێ سالدێ. پادشاه فرحلندیکی, بئله بیر قۇلۇ وار. قوْناقلارێن یانێندا قوْلتۇغۇ شیشدی. بلی, پادشاهامر ائلدی کی, بۇندان سوْنرا ایلیاس منیم اؤزۆمله چؤرک یئیه‌جک.بلی, بۇ گۆن‌دن ایلیاسنان پادشاه همیشه بیر یئرده چؤرک یئییردیلر.بۇنلار بۇردا یئمکده اوْلسۇن, ایچمکده اوْلسۇن, سنه کیم‌دن دئییم,بۇ شهرده گؤزللیکده میثلی-برابری اوْلمایان بیر قێز واردێ. بۇ قێزێنگؤزللییی بۆتۆن شهرده مشهۇردۇ. اما بۇ قێزێ هئچ کیم گؤرممیشدی,آنجاق آدێنێ ائشیتمیشدی. بیر گۆن پادشاه فیکیرلشدی کی, بیر اؤزۆنۆ بۇقێزێن یانێنا وئرسین. چوْخ فیکیرلشدی, آخێردا بئله تاپدێ کی, امر ائلسین هئچکیم شهره چێخماسێن, اؤزۆ خلوتجه قێزێن یانێنا گئتسین. بلی, بیر گۆنپادشاه امر ائلدی کی, آخشام ساعت سککیز‌دن سوْنرا بیر آدام ائشیکده قالماسێن,بیر آدامێن حاقۇشقالارێ آچێق اوْلماسێن. امرینه تابع اوْلمایانلارێنباشێنێ ب‌دنین‌دن آیێراجام.بلی, ائله کی, آخشام سککیز اوْلدۇ, ممه یئین‌دن پپه یئینه کیمیهامێ قوْرخۇدان گیزلندی. ائله کی, بیر آز دا کئچدی, پادشاه یاواش-یاواشائودن چێخێب همین گؤزلگیله طرف گئتمه‌یه باشلادێ. بلی, پادشاه گلیبقێزێن قاپێسێنێ دؤیدۆ, قۇللۇقچۇ گلدی.پادشاه دئدی:- گئت, خانێما دئ کی, پادشاه گلیب.قۇللۇقچۇ گلیب خانێما دئدی.خانێم دئدی:- گئت, پادشاها دئ کی, بیر اینییم وار, نه آرێقدێ, نه کؤک, اؤلدۆرسن نهقدر پییی چێخار?قۇللۇقچۇ گلیب خانێمێن دئدییینی پادشاها دئدی.پادشاه بیر آز فیکیرلشدی, آخێردا دئدی:- گئت, خانێما دئ کی, دؤرد پۇد.قۇللۇقچۇ گئدیب خانێما دئدی.خانێم دئدی:- گئت, دئنن خوْش گلدی, گئده بیلر.ائله پادشاه ایستییردی قایێتسێن, گؤردۆ کی, بیر قارالتێ گلیر. اؤز-اؤزۆنهدئدی: بۇ کیمدی منیم امریم‌دن چێخێب شهرده گزیر. یاخشێ, من صاباحآتاسێنێ یاندێرارام, قوْی یاخێنلاشسێن گؤرۆم کیمدی.قارالتێ یاخێنلاشدێ. پادشاه گؤردۆ کی, اؤز وزیریدیر. تئز گیزلندیاوْرادا اوْلان آغاجلارێن دالێندا. دئدی, قوْی گؤرۆم وزیر نه قایێراجاق.وزیر پادشاهێ گؤرمۆردۆ, اما پادشاه اوْنۇ گؤرۆردۆ. وزیر قێزێن قاپێسێنایئتیشدی, قاپێنێ دؤیدۆ, قۇللۇقچۇ گلدی, وزیر دئدی:- گئت, خانێما دئ کی, وزیر گلیب.قۇللۇقچۇ گئتدی خانێما دئدی... قایێدێب گلدی کی:- خانێم دئییر کی, بیر اینییم وار, نه آرێقدێ, نه کؤک, اؤلدۆرسم نهقدر پییی چێخار?وزیر فیکیرلشدی نه دئسین. نئچه پۇد دئسین. آخێردا دئدی:- یئددی پۇد.قۇللۇقچۇ گئدیب خانێما خبر وئردی, گلیب دئدی:- خانێم دئییر کی, گئده بیلر, خوْش گلدی.وزیر ایستییردی قایێتسێن, بیر ده گؤردۆ کی, آها بۇدۇ, بیر قارالتێ گلیر.اؤز-اؤزۆنه دئدی: اده, بۇ کیمدی ائشییه چێخێب. سحر پادشاها دئیه‌جه‌یمبۇنۇن باشێنێ ب‌دنین‌دن آیێرسێن. تئز آغاجلارێن دالێنا گیردی کی, گیزلنسین,گؤردۆ پادشاه دا بۇرادادێر. وزیر ایسته‌دی سس ائلسین, پادشاه دئدی:- دینمه, گؤرک بۇ گلن کیمدی. گؤرک بۇ نه دئیه‌جک.بۇنلار بۇرادا مێسدێلار. قارالتێ یاخێنلاشدێ, گؤردۆلر کی, بۇ گلنایلیاسدێ. ایلیاس قێزێن قاپێسێنێ دؤیدۆ, قۇللۇقچۇ گلدی, ایلیاس دئدی:- گئت, خانێما دئ کی, پادشاهێن قۇلۇ ایلیاس گلیب.قۇللۇقچۇ گئدیب خانێما خبر وئردی, گلیب ایلیاسا دئدی:- خانێم دئییر کی, بیر اینییم وار, نه آرێقدێ, نه کؤک; اؤلدۆرسم نهقدر پییی چێخار?پادشاهنان وزیر دئدیلر, دایان گؤرک ایندی بۇ نه دئیه‌جک.ایلیاس دئدی:- گئت, خانێما دئ کی, قبۇلدۇ.پادشاهنان وزیر لاپ متتل قالدێلار, دئدیلر نه اوْلسۇن کی, بۇنۇ بیزده دئیردیک ده.بلی, قۇللۇقچۇ گلیب قاپێنێ آچدێ. ایلیاس ایچری گیردی. پادشاهنان وزیرایشی بئله گؤرۆب تئز بیر تهر اؤزلرینی قێزێن باغچاسێنا سالدێلار, آغاجلارێنآلتێندا گیزلندیلر. گؤردۆلر کی, ایلیاس گلیب ائیواندا ایلشیب.بلی, قۇللۇقچۇ الینده بیر پوْدنوْس, اۆستۆنده آغ اؤرتۆک, گتیریب ایلیاسێنقاباغێنا قوْیدۇ. ایلیاس پوْدنوْسدان اؤرتۆیۆ گؤتۆردۆ, گؤردۆ کی, پوْدنوْسدابیر قایچێ, بیر واراق کاغێذ, بیر قۇران, بیر توْپ ایینه, بیر ده بیر نار وار.پادشاهنان وزیر دئدیلر, هله قوْیاق کی بیز ده دئمیشیک “قبۇلدۇ”,یاخشێ, بس بۇ نه اوْلسۇن. نار, قۇران, ایینه, قایچێ, ایندی کی, بۇ سیرری بیلمه‌یه‌جکدیک.قوْی گؤرک ایلیاس نئیله‌یه‌جک.ایلیاس ایینه‌لری گؤتۆرۆب هامێسێنێ بیر-بیر نارێن اۆستۆنه تاخدێ. سوْنراکاغێذێ گؤتۆرۆب قایچێ ایله جێققێلێ-جێققێلێ دوْغرادێ. سوْنرا قۇرانێ اؤپۆبیئره قوْیدۇ. پادشاهلا وزیر بیر-بیرینه دئدیلر:- یاخشێ, بۇ نه اوْلسۇن?بۇ حالدا قۇللۇقچۇ گلدی, پوْدنوْسۇ آپاردێ. بلی, ائله کی, قۇللۇقچۇپوْدنوْسۇ آپاردێ, خانێم ائیوانا گلدی. قوْلۇنۇ ایلیاسێن قوْلۇنا سالدێ.خانێم نه خانێم... آیا, گۆنه دئییر سن چێخما, من چێخاجاغام. آدامدئییر یئمه‌ییم, ایچمه‌ییم, بۇ خانێمێن خطتی-خالێنا, گۆل جامالێنا تاماشاائلییم. پادشاهلا وزیرین آغزێ‌نێن سۇیۇ آخێردێ. خانێملا ایلیاس اؤپۆشدۆلر,گؤرۆشدۆلر, سوْنرا گیردیلر ائوه. وزیرله پادشاهێن آز قالێردێ پاخێللێقدانباغێرلارێ چاتلاسێن.بلی, پادشاهگیل گؤردۆلر کی, آز قالێب صۆبح آچێلسێن, تئز دۇرۇب ائولرینهگئتدیلر.ایلیاس سحر چوْخ بیواخت ائوه گلدی. پادشاه دئدی:- ایلیاس, گئجه هارادایدێن?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, منی سنه ساتان تاجیرین آناسێنێ من اؤزۆمه آناکیمی بیلردیم. اوْ دا منی چوْخ ایستییردی. اوْ اؤلۆبدۆ, گئتمیشدیم اوْنۇنقبری‌نین اۆستۆنه. قبرین اۆستۆنده آغلادێم, آغلادێم, یۇخۇ تۇتدۇ, قالدێمقبرین اۆستۆنده. بیر ده گؤردۆم کی, سحردی.پادشاه بیلیردی کی, گئجه ایلیاس هارادایدێ, چۆنکی اؤزۆ اؤز گؤزۆ ایلهگؤرمۆشدۆر. اوْدۇ کی, بیلدی کی, ایلیاس یالان دئییر, یئنه دئدی:- ایلیاس, دۆزۆن دئ, گئجه هارادایدێن?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, یۇخۇ تۇتمۇشدۇ, قالمێشدێم قبرین اۆستۆنده.پادشاه حیرصلندی, دئدی:- ایلیاس, دۆزۆنۆ دئ, گئجه هارادایدێن? یوْخسا باشۇوۇ ب‌دنین‌دنآیێرارام.ایلیاس یئنه دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, یۇخۇ تۇتمۇشدۇ, قالمێشدێم قبرین اۆستۆنده.القرز, پادشاه نه قدر دئدیسه ائله ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, یۇخۇ تۇتمۇشدۇ, قالمێشدێم قبرین اۆستۆنده.پادشاه امر ائلدی کی:- آپارێن, بۇ ملۇنۇ اوْخلایێن.اما اوْخ آتانلارێ اؤیرتدی کی, اوْخۇ ائله آتسێنلار ایلیاسا دیمه‌سین.چۆنکی بۇ سیرلری اؤیرنمک ایستییردی.بلی, ایلیاسێ اوْخا باسدێلار. اما اوْخ ایلیاسا دیمیردی, بوْینۇنۇن,قوْلتۇغۇنۇن آلتێندان کئچیردی. پادشاه گلدی, دئدی:- ایلیاس, دۆزۆن دئ گؤرۆم, گئجه هارادایدێن? یوْخسا بۇ ساعت سنیآسدێرارام.ایلیاس یئنه دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, یۇخۇ تۇتمۇشدۇ, قالمێشدێم قبرین اۆستۆنده.پادشاهێن غضبی آرتدێ. حیرص بئینینه وۇردۇ, گؤردۆ کی, بۇ دئدیییندئییر, امر ائلدی:- بۇ ساعت بۇنۇ آسێن!بلی, ایلیاسێ دار آغاجێ‌نێن آلتێنا گتیردیلر. کندیری بوْغازێنا سالدێلار.ائله کی, ایسته‌دیلر کندیری چکسینلر, بیر ده گؤردۆلر کی, بیر آتلێ چاپا-چاپاگلیر. آتلێ ائله یئیین گلیردی کی, آتێن اۆستۆنده‌کینی گؤرمک مۆمکۆن دئییلدی.ائله کی, دار آغاجێ‌نێن آلتێنا یئتیشدی, چاپا-چاپا یئره بیر نار وۇرۇبگئتدی. نار داغێلدێ.ایلیاس دئدی:- دایانێن دئییم.بلی, ایلیاسێن بوْینۇندان کندیری آچدێلار.ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, گئدک اوْتاغا, بۇ سیرری تک سنه دئیه‌جه‌یم.پادشاهلا ایلیاس گئتدیلر اوْتاغا. ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, گئجه من فیلان گؤزل قێزێن یانێندا ایدیم.پادشاه دئدی:- یاخشێ, اوْ پیی مسئله‌سی نه ایدی کی, سن دئدین قبۇلدۇ.ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, خانێم اوْ سۇالنان دئمک ایستییردی کی, سن منیگؤرممیسن, بیلمیرسن آرێغام, کؤکم, گؤزلم, چیرکینم. اوْندا مندئدیم کی, قبۇلدۇ. یعنی هر نئجه اوْلسان, گؤزل ده, چیرکین ده, کؤک دهمنه قبۇلسان. اوْندا قاپێنێ آچدێلار, منی ایچری بۇراخدێلار.پادشاه دئدی:- یاخشێ, اوْ پوْدنوْس مسئله‌سی نه ایدی?ایلیاس دئدی:- پوْدنوْسداکێ ایینه‌لری نارێن اۆستۆنه وۇردۇم کی, یعنی بدنیمی بئلهاوْخلاسالار, یئنه بۇ سیرری هئچ کیمه دئمه‌یه‌جه‌یم. سوْنرا کاغێذێ قایچێیناندوْغرادێم کی, بدنیمی بۇ کاغێذ کیمی دوْغراسالار دا, هئچ کیمهبۇ سیرری آچمارام. سوْنرا قۇرانێ اؤپدۆم, یئره قوْیدۇم کی, آند اوْلسۇن بۇقۇرانا, هئچ کیمه هئچ نه دئمه‌رم. اوْدۇ کی, دئمیرم ده.پادشاه دئدی:- یاخشێ, بس نییه سیرری آچێب ایندی دئییرسن?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, اوْ آتلێ کی, کئچدی, نارێ وۇردۇ یئره, نار داغێلدێ,همین قێزدێ. نارێ یئره وۇردۇ, دئدی کی, بۇ سیرر منیم دئییل قوْی داغێلسێن,سن اؤلمه. اوْدۇ کی, من ده دئدیم.پادشاه ایلیاسا په-په دئییب اؤز یانێندا اوْتۇرتدۇ, دئدی:- ایلیاس, آخێ سن آدامێ دا تانێیێرسان. ایندی دئ, گؤرۆم من نئجهآدامام?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, سن چؤرکچی اوْغلۇسان.پادشاه دئدی:- سن نه دانێشێرسان, من پادشاه اوْغلۇیام. منیم آتام دا بۇشهرین پادشاهێ اوْلۇب, بابام دا.ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, امر ائله آنان گلسین, سوْرۇش, ائله اوْلماسا بوْینۇمۇوۇردۇر!پادشاه آناسێنێ چاغێردێ, دئدی:- آنا, دۆزۆنۆ دئ, من کیمین اوْغلۇیام? منیم آتام کیم اوْلۇب?آناسێ دئدی:- بالا, من سنه همله اوْلاندا آتان دئدی کی, اگر قێز دوْغسان, سنیاؤلدۆره‌جه‌یم, اوْغلان دوْغسان, نه دئسن گؤزۆم اۆسته. من دوْغان گئجه‌سیقوْنشۇدا چؤرکچی‌نین آروادێ دا دوْغدۇ. منیم قێزێم, اوْنۇن اوْغلۇ اوْلدۇ. ایشیبئله گؤرنده مامایا پۇل وئردیک, چؤرکچییه ده پۇل وئردیک, اۇشاقلارێدییشدیردیک. ایندی سن, دوْغرۇدان دا, چؤرکچی اوْغلۇسان.پادشاه ایلیاسا آفرین دئییب سوْرۇشدۇ:- ایلیاس, سن نه بیلدین کی, من چؤرکچی اوْغلۇیام?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, من اوْندان بیلدیم کی, سن اول دفعه‌ امرائلدین کی, سنین چؤریین‌دن وئرسینلر. سوْنرا دا بیر یئرده چؤرک یئدیک.تا سن منه نه پۇل, نه باشقا شئی باغێشلامادێن. اوْدۇ کی, من بیلدیمسن چؤرکچی اوْغلۇسان.پادشاه دئدی:- یاخشێ, ایلیاس, بس اوْ قێز کیمدی?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, اوْ قێز پادشاه قێزێدێ.پادشاه آنا‌سێندان سوْرۇشدۇ, گؤردۆ, دوْغرۇدان دا, همین قێز بۇنۇنیئرینه دییشیلن قێزدێ. پادشاه سوْرۇشدۇ:- ایلیاس, بس سن کیمسن?ایلیاس دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, من بیر باغبان اوْغلۇیام. من اۇشاق اوْلاندابیزیم شهره هۆجۇم ائلییب باسێرلار, منی اسیر ائلییرلر, سوْنرا داگتیریب قۇل یئرینه ساتێرلار.پادشاه ایلیاسێن بۆتۆن خاسیتینه فرحلندی. همین قێزێ ایلیاساآلدێ, قێرخ گۆن, قێرخ گئجه توْی ائلدی, اؤز تاجێنێ باشێندان گؤتۆرۆب ایلیاسێنباشێنا قوْیدۇ, دئدی:- پادشاهلێغا سن یارارسان. سنین بیلییین منیمکین‌دن چوْخدۇ.بۇندان سوْنرا بۇ شهرین پادشاهێ ایلیاس اوْلدۇ.یئدیلر, ایچدیلر, مطلبه یئتیشدیلر. گؤی‌دن اۆچ آلما دۆشدۆ. بیریمنیم, بیری ناغێل دئیه‌نین, بیری ده اؤزۆمۆن. سن یۆز یاشا, من ایکی اللی.هانسێ چوْخدۇ سن گؤتۆر! سن ساغ, من سلامات.زمانه‌نین حؤکمۆبیری واردێ, بیری یوْخدۇ, کۆر قێراغێندا بیر الیمردان کیشی واردێ. بۇیازێغێن الی خمیرده, قارنێ آج. ها ایشلردی, شۇملاردێ, اکردی, مالالاردێ,بئجریب محصۇلۇ باشا گلنده بَی بیر یاندان, بوْرجلۇ بیر یاندان, ائلهخێرماندا الین‌دن آلاردێلار. پایێز گلنده بۇ کیشی تزه‌‌دن دۆشردیقاپێ-قاپێ بوْرج دیلنمه‌یه.گۆنلرین بیر گۆنۆنده الیمردان کیشی آروادێینان سؤزۆ بیر یئرهقوْیدۇلار کی, تا بۇندان سوْنرا شهرلره دۆشۆب, رۇزیلرینی قازانسێنلار.بلکه الیمردانێن بیر یاندان بختی آچێلدێ. سحر اوْلدۇ, الیمرداندۆشدۆ یوْلۇن دۆزۆنه. آز گئتدی, اۆز گئتدی, گلدی بیر دره‌نین قێراغێنا چاتدێ.بۇ دره ویلایتده جیننی دره آدێینان مشهۇر ایدی. بۇرا گیرن ساغسالاماتائوینه قایێتمازدێ. ساغدان-سوْلدان بۇلۇدلار ایچینده گیزلنمیشداغلارێ آشێب شهره گئتمک, دره‌‌دن ده قوْرخۇلۇیدۇ. آدام چنه,دۇمانا دۆشۆر, یوْلۇنۇ آزێب, آخێردا گئنه ده بۇ دره‌یه گلیب چێخێردێ, یادا قۇرد-قۇشا یئم اوْلۇردۇ. الیمردان کیشی دئدی:- جیننی دره‌یه گیره‌رم, هر نه اوْلۇرسا-اوْلسۇن, تفاوۆتۆ یوْخدۇ,آجێندان اؤلمکدنسه, جاناوارا یئم اوْلماق داها یاخشێدێ.کیشی‌نین اۆستۆنده کاراستێدان-زاددان بیر تییه‌سی ده یوْخدۇ. چؤریینییوْخلادێ, آنجاق کی, صاباحێنا چاتاردێ. کوْروْغلۇ اؤزۆنۆ دۆشمنه توْخۇیانکیمی, بۇ دا سوْخۇلدۇ دره‌یه. بیر خئیلی گئتدی. یوْلۇ چوْخ ایریش-اۆیرۆش,داشلێ ایدی. دره‌نین ائنسیز بیر یئرین‌دن آچێق بیر یئرینه چێخمێشدێ کی, گؤردۆدالدان چاغێرێرلار:- الیمردان, الیمردان, دایان!الیمردان کیشی بیر آز دا یئیین ترپندی. گؤردۆ دالدان یئنه سس گلدی:- الیمردان, دایان, الیمردان سنننم, دایان!قوْجا کیشی اؤزۆنه اۆرک وئردی. دؤنۆب دالا باخدێ. هئچ کیمی گؤرمه‌دی,دئدی:- باخ, یقین کی, جیننی دره‌ده بئله سسلر گلیر. آدام اؤزۆنۆ گرکایتیرمه‌سین. نه اوْلاجاق اوْلسۇن.قوْجا داها دا یئیینله‌دی. باخدێ کی, یوْخ, بۇ دفعه‌ سس لاپ قۇلاغێ‌نێندیبین‌دن گلیر. دیشلرینی باسێب بیر-بیری‌نین اۆسته یئنه دؤنۆب دالا باخدێ,گؤردۆ بیر آغ ایلاندێ, قۇیرۇغۇ اۆسته قالخێب ائله گلیر کی, دئیه‌سن بۇ ساعتبۇنۇ پۇچ ائلیه‌جک. گؤردۆ ایلان دئییر:- الیمردان, آخێ من سنننم, آیاق ساخلا!الیمردان بوْغازێ قۇرۇمۇشدۇسا دا, یئنه اؤزۆنه توْختاق وئریردی. آغایلان گلدی یئتیشدی, دئدی:- الیمردان, خوْش گؤردۆک. هارا بئله یئیین گئدیرسن?الیمردان دئدی:- باشێنا دؤنۆم, آجلێقدان شهره گئدیرم, گؤرۆم هاردان بیر آزچؤرک پۇلۇ چێخاردارام.ایلان دئدی:- الیمردان, بۇ دره‌‌دن قوْرخمادێن, گلدین?قوْجا دئدی:- آی بالام, آج اؤزۆنۆ قێلێنجا توْخۇیار. منه نه تفاوۆتۆ وار. یاکندده اؤلۆم, یا بۇردا ایلان-چایانا یئم اوْلۇم.ایلان دئدی:- الیمردان, من گؤرۆرم کی, سن چوْخ جوْمردسن, اؤزۆن ده اهلیالصاحبیسن. گل قارداش اوْلاق.الیمردان دئدی:- نه دئییرم کی, اوْلاق.ایلان دئدی:- بۇ گۆن‌دن قارداش اوْلدۇق. ایندی سؤزۆمه قۇلاق آس. باخ بۇردان دۆزشهره گئدرسن. گؤره‌جکسن, جاماات دۆکان-بازارێ باغلایێب, پادشاهمیدانچاسێنا قاچێر. سن ده قوْشۇلارسان جامااتا. شهرین پادشاهێ بیریۇخۇ گؤرۆب. اوْ, دئیه‌جک کی, آی جاماات, کیم منیم یۇخۇمۇ یوْزا بیلر?یۇخۇسۇنۇ دانێشێب دئیه‌جک کی, من بۇ گئجه یۇخۇمدا گؤردۆم کی,گؤی‌دن جاناوار یاغێر. واهیمه ایله یئریم‌دن قالخدێم. بیر آدام گلسینمنیم یۇخۇمۇ یوْزسۇن.جاماات کیرییه‌جک, هئچ کس بیر سؤز دئمه‌یه‌جک. اوْندا سن سسلن کی,من یوْزارام. سنی آپارارلار پادشاهێن باغێنا. یئیرسن, ایچرسن, سوْنراچێخارسان باغێن اوْرتا‌سێنداکێ گؤلۆن قێراغێندا اوْتۇرارسان. پادشاه سن‌دنخبر آلاجاق کی, ائی منیم شهریمین دۆنیا گؤرمۆشۆ, منیم بۇیۇخۇمۇن معناسێ نه دیر? سن ده بیر آز فیکیر‌دن سوْنرا, بیر گؤله باخارسان,بیر گؤیده‌کی آیا, اۇلدۇزا باخارسان, دئیرسن: - پادشاه ساغ اوْلسۇن,بؤیۆک آدامێن یۇخۇسۇنۇن معناسێ دا بؤیۆک اوْلار. سنین گؤردۆیۆنیۇخۇنۇن معناسێ بۇدۇ کی, بیر زامان گله‌جک کی, دۆنیا قارێشدێرما دۆنیاسێاوْلاجاق. دۆنیانێن آداملارێ جاناوارا دؤنه‌جک. گۆجلۆ گۆجسۆزۆنباشێنێ ازیب الینده‌کینی آلاجاق.سن بۇنۇن یۇخۇسۇنۇ یوْزاندان سوْنرا سنه بوْللۇجا خلت, قێزێل وئره‌جکلر.هر نه وئرسه‌لر سنین, آنجاق قێزێلێن یارێسێ قارداشلێقدا منهچاتێر.الیمردان گئدیب شهره چاتدێ. چایچێ دۆکانێنا گیرمک ایستییردی,گؤردۆ جاماات چؤله چێخێر. بۇ ایچری گیره بیلمه‌دی. آخێردا چایچێ دا چێخدێ.الیمردان سوْرۇشدۇ:- آی بالا, چایچێ, بۇ واخت دۆکانێ باغلاماغێندان, دیه‌سن بیر یاناتله‌سیرسن?چایچێ دئدی:- هه, عمی, شهرین پادشاهێ جامااتێ چاغێرێب. هامێمێز اوْرا تله‌سیریک.سن ده اوْرا گل.الیمردان دا بۇنلارا قوْشۇلدۇ, گلدی گؤردۆ پاهوْ, بۇردا پاپاقآتسان یئره دۆشمز. آدام اوْ قدر چوْخدۇ کی, سایێ-حسابێ یوْخدۇ. بۇ دااؤزۆنۆ وئردی بیر طرفه, قێسێلدێ دۇردۇ.پادشاه چێخدێ. جاماات باش ایدی.پادشاه دئدی:- جاماات, من بۇ گئجه بیر یۇخۇ گؤرمۆشم. یاتمێشدێم, یۇخۇداگؤردۆم کی, گؤی‌دن جاناوار یاغێر. واهیمه ایله یۇخۇدان آیێلدێم. ایندیمنیم بۇ یۇخۇمۇ کیم یوْزا بیلر?الیمردان باخدێ کی, آغ ایلانێن دئدیکلری دۆز چێخدێ, دئدی:- هه, ایندی بیلدیم کی, آغ ایلان بیر شئی بیلیرمیش. یوْخسا, بۇنۇ من جینشیاتینداغداغاسێ سایێردێم. قوْی گؤرۆم, نه اوْلۇر.پادشاه بیر ده سوْرۇشدۇ:- جاماات, منیم یۇخۇمۇ کیم یوْزا بیلر, چێخسێن یۇخارێ.عالم کیریدی, کیمسه دینمه‌دی. الیمردان کیشی پاپاغێنێ قالدێردێ. پادشاهێنساغێندا-سوْلۇندا دایانانلار بۇنۇ گؤردۆلر. قوْجانێ یۇخارێ آپاردێلار.یئدی, ایچدی, کئفی دۇرۇلدۇ. آخشام چاغێ پادشاه وزیر, وکیلیینن سۇقێراغێنا سئیرانا چێخدێ. گؤلۆن قێراغێندا اوْتۇردۇ. الیمرداندان سوْرۇشدۇ:- یاخشێ, منیم بۇ یۇخۇمۇ یوْز گؤرک. سن گلن کیمی خبرآلماق ایستییردیم, آنجاق یۇخۇنۇن واهیمه‌سی منی ائله باسمێشدێ کی, ایندیآنجاق اؤزۆمه گلمیشم. دئ گؤرک, باشێمێزا نه گله‌جک?الیمردان کیشی ساققالێنێ اللشدیردی. یئره باخدێ, سۇیا باخدێ,اۇجالمێش آغاجلارا باخدێ, آغ ایلانێن سؤزلرینی یادێنا سالێب دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, بؤیۆک آداملارێن یۇخۇسۇنۇن معناسێ دا بؤیۆکاوْلار. سنین گؤردۆیۆن یۇخۇدان بۇ معنا چێخێر کی, دۆنیا چوْخ قارێشاجاق,اینسانلار جاناوار کیمی بیر-بیرینی گمیرمه‌یه چالێشاجاق, بیر-بیری‌نین الینده‌کینیقامارلایاجاق.الیمردانێن سؤزلری پادشاهێن خوْشۇنا گلدی. وزیر-وکیله امرائلدی کی, منی ایسته‌ین الیمردانا خلت وئرسین. گتیردیلر قوْجا کیشینیباشدان-آیاغا گئییندیردیلر. بیر نئجه کیسه قێزێل دا وئریب یوْلا سالدێلار.قوْجا گئنه جیننی دره‌یه گلدی. ایلانێن یۇواسێ‌نێن آغزێندان کئچدی. آغایلان گؤرۆنمه‌دی. الیمردان فیکیر ائلدی کی: “ا کیشی, بۇ قێزێلێن یارێسێنێ ایلاننئیله‌یه‌جک? گؤتۆرۆب بۇنۇ آپار ائوینه, بالالارێن آجدێر یئسین.” الیمردانائوینه گلدی, یئدی, ایچدی, کئفی کؤکلدی. بۇندان بیر قدر کئچدی. گنهبیر گۆن پادشاه خبر گؤندردی کی, گلسین.الیمردان آروادێینان حالال-همت ائلییب یوْلا دۆشدۆ. گلیبجیننی دره‌‌دن کئچیردی, اؤز-اؤزۆنه خیال ائلییردی کی, پادشاهنان دوْستاوْلانێن باشێ یا اۇجالار, یا دا کسیلر. بۇ دفعه‌ منی یقین اؤلدۆره‌جک.ایندی ایلان دی بیر یاندان چێخێب چالسایدێ, هئچ “ۇف” دئمزدیم. ائل ایچینده دهرۆسوای اوْلمازدێم.بۇ هینده قۇلاغێنا ایلانێن سسی گلدی. بوْغازێ لاپ قۇرۇدۇ. اؤز-اؤزۆنهدئدی: “ۆره‌ییمه گلن باشێما دا گله‌جک”.ایلان یاخێنلاشدێ, دئدی:- آی کیشی, هارا گئدیرسن?الیمردان کمال-ادبنن سلام وئردی, دئدی:- آغا, پادشاه حؤکمۆدۆ, منی چاغێرتدێرێب, اوْرا گئدیرم. بۇ دفعه‌یقین منی اؤلدۆره‌جک.ایلان دئدی:- قوْرخما, بۇ دفعه‌ سن اوْنا دئیرسن کی, پادشاه, سن یۇخۇدا گؤرمۆسنکی, گؤی‌دن قێلێنج یاغێر. پادشاه بۇنۇ ائشیدنده سن‌دن معناسێنێخبر آلاجاق. دئیرسن کی, بیر زامان گله‌جک, دۆنیا بیر-بیرینی قێراجاق.پادشاهلار آرا‌سێندا چوْخلۇ داوالار اوْلاجاق. سن ده اؤزۆنۆ گؤزله. قانسۇ یئرینه آخاجاق.الیمردان پادشاهێن یانێنا گلدی. پادشاه آغزێنێ آچمامێش دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, منی نییه چاغێردێغێنێ بیلیرم. سن یۇخۇداگؤرمۆسن کی, گؤی‌دن قێلێنج یاغێر.پادشاه سئویندی, الیمردانێن کرامتینه لاپ ایناندێ. یۇخۇنۇنمعناسێنێ سوْرۇشدۇ. الیمردان کیشی دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, دۆنیا چوْخ قارما-قارێشێق اوْلاجاق. پادشاهلار بیربیرییننداوا ائلیه‌جکلر. قان سۇ یئرینه آخاجاق. سن ده اؤزۆنۆ گؤزله.پادشاه چوْخ راضێ اوْلۇب دئدی:- منی ایسته‌ین, بۇنا خلت.الیمردان چوْخلۇ خلت, قێزێل, گۆمۆش آلدێ. پادشاه امر ائلدی کی,الیمردانا لاپ یاخشێ آتلاردان بیرینی وئرسینلر, خزینه‌‌سین‌دن ده داشقاشلێقێلێنج.الیمردان آتێن اۆستۆنده اوْن بئش یاشێندا بیر اوْغلانا دؤنمۆشدۆ. جیننیدره‌‌دن گلنده اۇزاقدان آغ ایلانێ گؤردۆ. قێلێنجێ سیویردی, آتێ چاپدێ آغایلانێن یۇواسێنا طرف. اوْندا یئتیردی کی, آغ ایلان اؤزۆنۆ دئشیک‌دن ایچریسوْخۇردۇ.الیمردان دئدی:- تا بۇندان سوْنرا نه پادشاه یۇخۇ گؤره‌جک, نه ده منی چاغێراجاق.سنی ده اؤلدۆره‌رم, جانێم قۇرتارار. سننن قێزێل بؤلن کیمدی.- قێلێنجێ ائندیردی آغ ایلانێن قۇیرۇغۇنۇ چاپدێ, آتێ سۆردۆ ائوه گلدی,کئفله دوْلانماغا باشلادێ.گۆنلرین بیر گۆنۆنده گئنه الیمردانێن کئفی کؤک, داماغێ چاغاوْتۇرمۇشدۇ ائوینده. پادشاهدان حؤکم چێخدێ کی, الیمردان بۇرایا گلسین.الیمردانێن دیزلری قێرێلدێ, دئدی:- تا بۇ دفعه‌ اؤلمکدی. یا ایلان منی اؤلدۆره‌جک, یا پادشاه. من کی,هئچ بیر شئی بیلمیرم. پادشاها نه دئیه‌جم... ایلانێ دا یارالامێشام,قارداشلێغێمێز پوْزۇلۇب.آرواد-اۇشاقلارێینان حالال-حۆممت ائلدی. گئنه گلیب, ایلانێنیۇواسێ‌نێن قاباغێندان کئچنده آغ ایلان بۇنۇ چاغێردێ دئدی:- باخ, پادشاه یۇخۇدا گؤرۆب کی, گؤی‌دن قوْیۇن یاغێر. سن‌دن خبرآلسا, دئیرسن کی, دۆنیا دۆزله‌جک. یاخشێ زامانا اوْلاجاق. هئچ کس بیربیرینهدیمه‌یه‌جک. فاغێر-فۆقرا آغ گۆنه چێخاجاق. نه داوا اوْلاجاق, نهده قێلێنج.الیمردان گلدی. آغ ایلان دئدییی کیمی پادشاها دئدی. پادشاهێن کئفیدۇرۇلدۇ. گتیریب الیمردانا اوْ قدر خلت, قێزێل, داش-قاش وئردی کی,نسیلبنه‌سیل یئسین, دوْلانسێن.الیمردان فیکیرلشه-فیکیرلشه گلیردی کی: “یاخشێ بۇ ایلان منه بۇقدر یاخشێلێق ائلدی, من هر دفعه‌ اوْنا پیسلیک‌دن باشقا بیر شئی ائلمه‌دیم.بۇ آغ ایلانێن سایه‌‌سینده وارا-دؤولته چاتمێشام. بۇ دفعه‌کی خلتو قێزێللارێن هئچ بیرینه احتیاجێم یوْخدۇ. گلسنه, بۇ قێزێللارێن هامێسێنکیسه‌لریله آپارێم, قوْیۇم ایلانێن یۇواسێ‌نێن آغزێنا. اوْنا وۇردۇغۇمیارادان اؤترۆ, یالوارێم, بلکه قانێمدان کئچه, ایستسه ده چالسێن اؤلدۆرسۆن,داها بالالارێم من‌دن سوْنرا فاراغات یاشایا بیلر”.الیمردان ائله ده ائلدی. قێزێللارێ گتیردی قوْیدۇ ایلانێن یۇواسێ‌نێنآغزێنا. چاغێردێ, ایلان چێخدێ.الیمردان ایلانا یالواردێ. ایلان دئدی:- الیمردان کیشی, منه قێزێل دا, خلت ده لازێم دئییل. گل بۇنلارێنهامێسێنێ آپار بالالارێنا. سن منه هئچ یالوارما. من سنی تاقسێرلاندێرمێرام.تاقسێر زمانه‌ده‌دی. اوْندا کی, جاناوار زامانێ ایدی, هر کسبیر-بیری‌نین الینده‌کینی قامارلایێردێ, سن ده منیم پایێمێ یئدین.اوْندان سوْنرا قێلێنج-قالخان زمانه‌سی گلدی, آداملار بیر-بیری‌نین اتینیدیدیردی, سن ده قێلێنجبازلێق ائلییب, منی یارالادێن. ایندی اینسانلێق زمانه‌سیگلیب, هئچ کسین هئچ کسنن ایشی یوْخدۇ, سن ده زمانه‌نین هؤک-مۆینن خاسیتینی دییشیبسن. گئت, قێزێللارێن هامێسێ آنانێن سۆدۆکیمی حالالێن اوْلسۇن.بۇنۇ دئییب ایلان یۇواسێنا چکیلدی. الیمردان کیشی ده گلدی ائوینه,آروادێ, اۇشاغێ, قوْنشۇسۇینان دؤوران سۆردۆ, آغ گۆنه چێخدێ.اوْنلار یئدی, ایچدی, یئره کئچدی, سیز ده یئیین, ایچین, دؤوره کئچین